Και οι Έφηβοι Μπορεί να Έχουν Ψυχολογικά Προβλήματα. Πώς Λύνονται;

Από μόνο του το γεγονός ότι είστε εδώ και διαβάζετε αυτό το άρθρο δείχνει ότι είστε καλός γονιός. Ας δούμε, όμως, ποια είναι τα σημάδια ότι πρέπει να αρχίσετε να ασχολείστε με την ψυχική υγεία των παιδιών σας και, κυρίως, με ποιους τρόπους μπορείτε να τα βοηθήσετε.

Τα ψυχολογικά προβλήματα των νέων είναι σε έξαρση

Η δημοσκόπηση του U-Report Greece διεξήχθη από τις 8 Δεκεμβρίου 2022 έως τις 9 Ιανουαρίου 2023, με θέμα την «ψυχική υγεία των εφήβων και νέων στη μετά-Covid-19 εποχή». Το 56% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι η ψυχική τους υγεία επηρεάστηκε αρνητικά από τα έκτακτα γεγονότα και τις κρίσεις των τελευταίων χρόνων. Οι περισσότεροι νέοι χαρακτήρισαν τα συναισθήματά τους ως «άγχος» και «φόβο». Ωστόσο, μόνο το 19% μίλησε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ενώ η ντροπή / ο στιγματισμός ήταν ο κύριος λόγος που εμπόδισε τους νέους από το να ζητήσουν βοήθεια. Τα αποτελέσματα είναι σίγουρα ανησυχητικά.

«Αισθάνομαι άγχος, μοναξιά, συνεχή κόπωση, αγωνία, απαισιοδοξία. Πολλές φορές η αυτοπεποίθηση και η ελπίδα μου χάνονται, όπως και η αυτοπειθαρχία και η γαλήνη μου. Έχω έναν κόμπο στο στομάχι, μια ταραχή, όλα φαίνονται σκούρα, άσχημα, μη αναστρέψιμα» ανέφερε ένας έφηβος 14 ετών που μένει στη Λάρισα και μίλησε για τα συναισθήματά του στην πλατφόρμα U-Report Greece της UNICEF.

Όμως τα παιδιά έχουν να αντιμετωπίσουν σήμερα και άλλες προκλήσεις που εμείς, ως γονείς, δεν έχουμε βιώσει. Τα παιδιά σήμερα δέχονται μεγάλη πίεση από τα κοινωνικά δίκτυα, ενώ το περιβαλλοντικό άγχος και ο φόβος του πολέμου είναι φαινόμενα όλο και πιο συνηθισμένα.

Η ανατροφή παίζει σίγουρα μεγάλο ρόλο, υπάρχουν, όμως, πολλά περισσότερα κομμάτια στο παζλ της ψυχικής υγείας των παιδιών. Δεν σημαίνει ότι έχετε αποτύχει κάπου ως γονιός.

Οι ψυχικές αλλαγές στην εφηβεία μπορεί να είναι οδυνηρές

Αναρωτιέστε αν φταίει η εφηβεία. Η εφηβεία είναι πράγματι μια δύσκολη περίοδος σε πολλούς τομείς, και αυτό επεκτείνεται και στην ψυχική υγεία. Τα παιδιά προσπαθούν να καταλάβουν τον εαυτό τους και να αυτοπροσδιοριστούν. Αυτό, όμως, δεν είναι καθόλου εύκολο, καθώς τα συναισθήματα και οι διαθέσεις τους αλλάζουν συχνά και γρήγορα λόγω των ορμονών.

Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι βρίσκονται σε μια ιδιαίτερη θέση: δεν είναι πλέον παιδιά, αλλά ούτε και έχουν ενηλικιωθεί ακόμη. Εξακολουθούν να εξαρτώνται από εσάς και πρέπει να υπακούουν σε διαφορετικές φιγούρες εξουσίας. Από την άλλη πλευρά, τους ζητείται ήδη να σκέφτονται ώριμα και συχνά αισθάνονται (διανοητικά) αυτάρκη. Είναι ένα είδος σύγκρουσης ρόλων που μπορεί να τα δυσκολέψει.

Επομένως, κατά τη διάρκεια της εφηβείας οι αλλαγές αυτές είναι απολύτως εντάξει:

• Εναλλαγές διάθεσης
  • αν υποχωρήσουν μετά από κάποιο διάστημα**.**
• Επιθυμία σεβασμού της ιδιωτικότητάς τους
  • επιθυμούν περισσότερο χώρο και χρόνο για τον εαυτό τους.
• Πειραματισμός σε σχέση με την ταυτότητά
  • αλλαγές στην εμφάνιση, τα ενδιαφέροντα ή τους φίλους τους.
• Συγκρούσεις με τους γονείς
  • οι περιστασιακοί καυγάδες και διαφωνίες είναι φαινόμενα απολύτως φυσιολογικά.

Γνωρίζουμε ότι αυτή δεν είναι μια εύκολη περίοδος για εσάς ως γονείς. Μερικές φορές μπορεί να νιώθετε ότι το παιδί σας είναι συναισθηματικά ασταθές. Εφόσον, όμως, τα ξεσπάσματα ή το κλάμα δεν είναι εντελώς απρόβλεπτα και το παιδί είναι σε θέση να ξεπεράσει το συναισθηματικό επεισόδιο, τότε πιθανότατα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Προσπαθήστε να αποφεύγετε τους χαρακτηρισμούς και τα αρνητικά σχόλια για τις μεταβαλλόμενες διαθέσεις του παιδιού σας.

Πώς θα καταλάβετε αν το παιδί σας έχει θέματα ψυχικής υγείας;

Με άλλα λόγια, πότε θα πρέπει να αρχίσετε να ανησυχείτε για την ψυχική του υγεία; Κάθε παιδί είναι διαφορετικό, οπότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για όλα γενικά. Εσείς ξέρετε το παιδί σας καλύτερα, γι' αυτό εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Αν αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι δυσκολεύεται πολύ ή ότι ξαφνικά συμπεριφέρεται διαφορετικά, τότε μάλλον είναι έτσι.

Τι θα πρέπει να προσέξετε;

• Το παιδί κλείνεται στον εαυτό του
  • αποφεύγει την επαφή μαζί σας και με τους συνομηλίκους του. Δεν έχει επιθυμία να επικοινωνήσει με κανέναν και δεν μπορεί να δημιουργήσει καμία σχέση μέσα στις κοινωνικές του ομάδες.
• Αποφεύγει τις συζητήσεις για τα καθημερινά θέματα (π.χ. σχολείο, φίλοι) - αυτό μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχουν προβλήματα στους συγκεκριμένους τομείς.
• Το παιδί είναι λυπημένο, δεν έχει ενέργεια, ενδιαφέρον ή ενθουσιασμό
  • δεν απολαμβάνει πια πράγματα που συνήθιζαν να του δίνουν χαρά.
• Αισθάνεται συχνά φόβο και ανησυχία
  • δυσανάλογα με την κατάσταση. Για παράδειγμα φόβο για το μέλλον, φόβο για πολυσύχναστα μέρη κ.λπ.
• Κακή ποιότητα ύπνου για μεγάλο χρονικό διάστημα
  • βλέπει άσχημα όνειρα, δεν μπορεί να κοιμηθεί, ξυπνάει κατά τη διάρκεια της νύχτας, υπνοβατεί.
• Προβλήματα με το φαγητό
  • ξαφνικά δεν θέλει να φάει, αποφεύγει το φαγητό, αρνείται να φάει μαζί σας.
• Είναι πιο νευρικό από ότι ήταν στο παρελθόν
  • γενικά ή για συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ. για ένα μάθημα γυμναστικής που στο παρελθόν είχε τελειοποιήσει).
• Σωματικά συμπτώματα – παρατηρείτε μεγάλες αυξομειώσεις βάρους, συχνούς πόνους στην κοιλιά χωρίς προφανή αιτία, τριχόπτωση κ.λπ.
• Επιθετικότητα
  • το παιδί εμπλέκεται σε καυγάδες ή τους ξεκινάει το ίδιο, είναι αγενές προς τις φιγούρες εξουσίας ή ακόμα και προς εσάς.
• Το παιδί αυτοτραυματίζεται σωματικά
  • ή λέει ότι θα το κάνει.
• Οι βαθμοί στο σχολείο χειροτερεύουν ξαφνικά
  • δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, δεν μπορεί να διαβάσει.
• Αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές
  • απαιτεί υπερβολική τάξη και άκαμπτες ρουτίνες. Ακόμη και οι μικρές αλλαγές το αναστατώνουν πολύ.

Πώς να ξεκινήσετε μια συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία

Ακόμη και αν δεν είστε σίγουροι ότι πρόκειται για κάτι πιο σοβαρό, είναι πάντα καλή ιδέα να το συζητήσετε με το παιδί σας. Μάθετε στο παιδί σας να μιλάει για τα συναισθήματά του, ώστε να μπορεί να ζητάει βοήθεια κάθε φορά που τη χρειάζεται.

Πώς μπορείτε, όμως, να ανοίξετε ένα τέτοιο θέμα σε αυτή την εύθραυστη περίοδο, ώστε ένα έφηβο παιδί να σας ακούσει και να μην το εκλάβει ως επίθεση;

Πρώτον, ας δούμε τρία πράγματα που πρέπει να αποφύγετε για να παραμείνει ανοιχτό απέναντί σας:

1. Προσπαθήστε να μην του κάνετε κήρυγμα - αποφύγετε την ηθικολογία ή την κριτική.
2. Μην υποτιμάτε τα συναισθήματά του
   • ακόμη κι αν τα προβλήματα του έφηβου παιδιού σας μπορεί να σας φαίνονται ασήμαντα.
3. Μην το πιέζετε
   • μην ζητάτε άμεσες απαντήσεις. Τα παιδιά μερικές φορές χρειάζονται χρόνο για να επεξεργαστούν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Απλά πείτε του ότι θα είστε εκεί όταν είναι έτοιμο να μιλήσει γι' αυτό.

Δείξτε το ενδιαφέρον, το νοιάξιμό σας και την επιθυμία σας να βοηθήσετε. Επιλέξτε μια καλή στιγμή για να μιλήσετε, όταν το παιδί σας θα είναι ήρεμο και θα είστε μόνοι. Για παράδειγμα, μπορείτε να ξεκινήσετε λέγοντας:

• «Έχω την αίσθηση ότι τελευταία δεν είσαι πολύ καλά. Θα ήθελες να το συζητήσεις; Είμαι εδώ για να σε ακούσω».
• «Όταν ήμουν στην ηλικία σου, κάποιες φορές ένιωθα...(προσθέστε το συναίσθημα που πιστεύετε ότι το δυσκολεύει π.χ. μοναξιά, θυμό). Μήπως νιώθεις κι εσύ το ίδιο;
• «Παρατήρησα ότι τελευταία σταμάτησες να... (οτιδήποτε σταμάτησε να κάνει, π.χ. να βγαίνει με φίλους). Συνέβη κάτι; Θες να το συζητήσουμε;»

Και τα έφηβα παιδιά μπορούν να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης ή για τη διαχείριση δύσκολων συναισθημάτων. Μπορεί επίσης να βοηθήσει πολύ σε θέματα εκφοβισμού, αυτοτραυματισμού ή διατροφικών διαταραχών. Οι ψυχοθεραπευτές εφήβων ειδικεύονται στη βοήθεια ατόμων ηλικίας 13-18 ετών. Οι συνεδρίες είναι εμπιστευτικές, οπότε ο θεραπευτής δεν ενημερώνει τον γονέα για το τι συζήτησε με το παιδί, εκτός αν πρόκειται για κατάσταση που απειλεί τη ζωή του παιδιού. Αυτό και μόνο μπορεί να πείσει το παιδί να δώσει μια ευκαιρία στην ψυχοθεραπεία.

Στην Hedepy οι συνεδρίες γίνονται online, οπότε δεν χρειάζονται μετακινήσεις. Διαβάστε περισσότερα για την ψυχοθεραπεία εφήβων.

Αν πιστεύετε ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει, θα βρείτε χρήσιμες συμβουλές στο άρθρο μας «5 συμβουλές για να βοηθήσετε ένα κοντινό σας πρόσωπο να ξεκινήσει θεραπεία».