Ψυχοσωματικά

Τι είναι η ψυχοσωματική;

Η ψυχοσωματική είναι ένας τομέας που διερευνά τις συνδέσεις μεταξύ του ψυχισμού και του σώματός μας. Μπορούμε να σκεφτούμε τον ψυχισμό ως έναν τεράστιο χώρο που περιλαμβάνει όλα όσα σκεφτόμαστε ή βιώνουμε. Όλα αποθηκεύονται μέσα μας, ακόμη κι αν δεν τα σκεφτόμαστε ή δεν τα θυμόμαστε.

Αν τέτοιες εμπειρίες είναι ή ήταν απειλητικές, μπορεί να έχουν προκαλέσει ακραίο στρες στον οργανισμό μας. Μπορεί υποσυνείδητα να προσπαθούμε να καταπιέσουμε τέτοιες εμπειρίες, αλλά έρχεται το σώμα και αντιδρά έντονα. Όσο περισσότερο αντιστεκόμαστε στη φυσική αντίδραση, τόσο πιο έντονα αντιδρά εκείνο.

Ποιες είναι οι αιτίες των ψυχοσωματικών ασθενειών;

Ίσως αρρωστήσατε τη χειρότερη δυνατή στιγμή. Αρκεί ένας ασήμαντος ιός για να διακόψει τη ρουτίνα της δουλειάς μας για μια εβδομάδα. Στη γλώσσα της ψυχοσωματικής, έχουμε καταφέρει να ξεφύγουμε από την αφόρητη πίεση που έχουμε ασκήσει στον εαυτό μας ή έχουμε επιτρέψει να μας ασκήσουν. Όπως και άλλα όργανα και συστήματα οργάνων, το ανοσοποιητικό μας σύστημα λειτουργεί υπό την επίδραση των συναισθημάτων μας. Το στρες, για παράδειγμα, ευθύνεται για την αποδυνάμωσή του ανοσοποιητικού μας. Μερικές φορές οι σκέψεις μας παίζουν επίσης ρόλο. Εξαρτάται και από το πώς ερμηνεύουμε τις δύσκολες καταστάσεις. Πώς μιλάμε στον εαυτό μας, πώς ερμηνεύουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας. Όλα αυτά μπορεί να μειώνουν ή να εντείνουν το στρες.

Η αιτία των ψυχοσωματικών ασθενειών είναι συχνά μια εσωτερική σύγκρουση. Είναι το αποτέλεσμα αυτού που επιθυμούμε και αυτού που περιμένουμε από τον εαυτό μας (πώς θα έπρεπε να είμαστε). Στο παραπάνω παράδειγμα, μπορεί να είναι η επιθυμία να ξαναγίνουμε παιδί και να μην χρειαστεί να κάνουμε τίποτα για λίγο καιρό, η οποία έρχεται σε σύγκρουση με τον φόβο μας για το τι θα συμβεί αν δεν τα καταφέρουμε. Σε γενικές γραμμές, τα περισσότερα ψυχοσωματικά προβλήματα προκαλούνται από ένα συνδυασμό διαφορετικών δυσκολιών, που όλες μαζί μας προκαλούν μακροχρόνια ψυχολογική επιβάρυνση.

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ψυχοσωματικών προβλημάτων περιλαμβάνουν:

• έλλειψη ξεκούρασης και ύπνου
• προβλήματα στις σχέσεις
• υπερβολικό στρες στη δουλειά ή στο σχολείο
• μακροχρόνιο άγχος ή κατάθλιψη
• αισθήματα ενοχής

Πώς μπορώ να καταλάβω αν το σύμπτωμά μου είναι ψυχοσωματικό;

Μπορεί να υποφέρετε από πονοκεφάλους για χρόνια. Μερικές φορές η δυσφορία σας επιδεινώνεται, ενώ άλλες φορές φαίνεται να υποχωρεί. Με την πάροδο των χρόνων, έχετε υποβληθεί σε πολλές εξετάσεις, πάντα με αρνητικά ευρήματα. Ίσως ακόμη και να αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας. Θα έπρεπε να είστε απόλυτα υγιής. Από πού προέρχεται, λοιπόν, αυτός ο επίμονος πόνος;

Τυπικά σημάδια ψυχοσωματικών ασθενειών:

• Το πρόβλημα διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (έχει γίνει χρόνιο): τα συμπτώματα μπορεί να μειώνονται και να εντείνονται ξανά
• Οι ιατρικές σας εξετάσεις δεν βγαίνουν θετικές: αν ο γιατρός σας δεν είναι σίγουρος τι προκαλεί το πρόβλημά, μπορεί να φταίει κάτι ψυχοσωματικό

Αλλά για να περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα πράγματα, η ψυχοσωματική ασθένεια μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο. Το πρώτο πράγμα που εντοπίζεται μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα το οποίο δεν βιώνουμε συνειδητά εμείς οι ίδιοι. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να είναι ένας καρκινοπαθής ή ένα ζευγάρι που αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα ψυχοσωματικά προβλήματα;

Σε διάφορους βαθμούς, η εμφάνιση, η ανάπτυξη και η πορεία των περισσότερων ασθενειών συνδέονται με τον ψυχισμό μας. Ταυτόχρονα, κάθε ασθένεια έχει αντίκτυπο σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.

Για παράδειγμα, είναι συχνός ο πόνος σε διάφορα σημεία του σώματος (ημικρανίες, πόνος στα άκρα, πόνος στις αρθρώσεις, επώδυνες κινήσεις, πονόδοντος, πόνος στην πλάτη, και ούτω καθεξής). Το άσθμα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το ατοπικό έκζεμα, οι αλλεργίες και η νόσος του Crohn είναι κάποια παραδείγματα χρόνιων ψυχοσωματικών διαταραχών.

Το σημείο του σώματος στο οποίο εμφανίζεται το σύμπτωμα μπορεί να σχετίζεται με τη λειτουργία του συγκεκριμένου οργάνου, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζεται με μια συμβολική ομοιότητα που συνδέεται με μια συγκεκριμένη ανάμνηση ή προηγούμενη εμπειρία. Ένα κριθαράκι, για παράδειγμα, μπορεί να εμφανιστεί όταν δεν θέλουμε να δούμε τίποτα, όπως η μοιχεία ή μια κατάσταση που θα προτιμούσαμε να αποφύγουμε.

Πόνος και ψυχοσωματική

Τα ψυχολογικά προβλήματα, όπως το ψυχικό στρες, ή ένταση ή το άγχος, μπορούν να προκαλέσουν διάφορα είδη πόνου, ιδίως μακροχρόνιο πόνο. Αυτές οι αιτίες του πόνου ονομάζονται ψυχοσωματικές και εκδηλώνονται σε όλο μας το σώμα. Παραθέτουμε μερικές από αυτές:

Προβλήματα στην πλάτη ή στη μέση

Πίσω από τον πόνο στην πλάτη ή στη μέση δεν βρίσκονται μόνο σωματικά αίτια, αλλά και ψυχολογικά. Ο πόνος αυτός μπορεί να είναι το αποτέλεσμα εσωτερικής έντασης ή στρες.

Η πλάτη και η μέση είναι συχνά ένα σημείο όπου αποθέτουμε τα συναισθήματα, τις συγκινήσεις και τις καταστάσεις που μας έχουν πονέσει.

Δερματικά προβλήματα

Τα δερματικά προβλήματα προκαλούνται συνήθως από το αυξημένο στρες, χωρίς να αποκλείεται και η έλλειψη αυτοπεποίθησης ως αιτία. Αυτή η περίπτωση ψυχοσωματικής εκδήλωσης μπορεί να παρουσιαστεί και σε ένα μωρό που μπορεί να αναπτύξει έκζεμα μετά τη διακοπή του θηλασμού.

Το ατοπικό έκζεμα μπορεί να προκύψει για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνιων ψυχολογικών δυσκολιών. Συχνά το έκζεμα εμφανίζεται στα παιδιά.

Άλλα ψυχοσωματικά δερματικά ενοχλήματα είναι:

• η ακμή
• το ατοπικό έκζεμα
• το έκζεμα γύρω από τα μάτια
• η ψωρίαση
• ο έρπητας ζωστήρας

Δυσκολίες στην αναπνοή

Οι αναπνευστικές δυσκολίες ψυχοσωματικής προέλευσης μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι κάτι στη ζωή μας μας πνίγει. Μπορεί να είναι μια ανθυγιεινή σχέση, μια δουλειά που δεν μας αρέσει ή κάτι που φοβόμαστε εδώ και πολύ καιρό.

Τα ψυχοσωματικά αναπνευστικά προβλήματα περιλαμβάνουν:

• άσθμα και κρίσεις άσθματος
• βήχα
• βρογχίτιδα
• αίσθημα πίεσης στο στήθος

Διαταραχές του πεπτικού συστήματος

Ορισμένα πεπτικά προβλήματα μπορούν επίσης να αποδοθούν σε ψυχική δυσφορία. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι βάζουμε σε προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων έναντι των δικών μας, στην προσπάθεια να ικανοποιήσουμε τις απαιτήσεις των άλλων, στον φόβο μίας παρουσίασης ή ομιλίας μπροστά σε πολύ κόσμο, καθώς και σε γενικότερη νευρικότητα.

Τα ψυχοσωματικά πεπτικά προβλήματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• καούρα στο στομάχι
• φούσκωμα ή αέρια
• δυσκοιλιότητα ή διάρροια
• νεύρωση στομάχου
• πόνο στο στομάχι ή στη χοληδόχο κύστη
• νόσο του Crohn

Προβλήματα χαμηλής αρτηριακής πίεσης

Η ψυχική ασθένεια μπορεί να επηρεάσει τον καρδιακό σας ρυθμό, την αρτηριακή σας πίεση και είναι συνυφασμένη με μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με την κυκλοφορία του αίματος.

Πολλοί άνθρωποι συνδέουν το στρες με την υψηλή αρτηριακή πίεση, αλλά το τελευταίο μπορεί επίσης να προκαλέσει χαμηλή αρτηριακή πίεση.

Ο υπεραερισμός (ταχύπνοια) είναι ένας από τους πολλούς συσχετισμούς μεταξύ ψυχολογικής δυσφορίας (π.χ. άγχος) και χαμηλής αρτηριακής πίεσης. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να δίνουμε περισσότερη σημασία στα ψυχολογικά προβλήματα. Ορισμένοι άνθρωποι ασχολούνται μόνο με τη χαμηλή αρτηριακή πίεση, χωρίς να βλέπουν αυτόν τον συσχετισμό. Φυσικά, είναι επίσης απαραίτητο να μετράμε την αρτηριακή μας πίεση κατά διαστήματα.

Πόνος στο στήθος

Τα σωματικά συμπτώματα των ψυχολογικών προβλημάτων ποικίλλουν για τον καθένα από εμάς και η πίεση στο στήθος μπορεί να είναι ένα από αυτά.

Όλοι αισθανόμαστε πόνο ή πίεση στο στήθος σε διαφορετικό βαθμό και συχνότητα. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να συνοψίσουμε αυτόν τον πόνο ως εξής:

• οξύς, διαπεραστικός πόνος
• επίμονος πόνος στο στήθος
• ασυνήθιστες μυϊκές συσπάσεις ή κράμπες στο στήθος
• κάψιμο, μούδιασμα ή θαμπός πόνος
• έντονη πίεση
• ένταση ή πίεση στο στήθος

Προβλήματα δυσπεψίας ή καούρας

Σύμφωνα με έρευνες, έως και 10-20% του πληθυσμού του δυτικού κόσμου πάσχει από μια ασθένεια που ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Δεν πρέπει κάθε παλινδρόμηση να θεωρείται ασθένεια, αλλά όταν αυτή εμφανίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι ένας δυσάρεστος σύντροφος που κάνει κακό και στην επένδυση του οισοφάγου.

Τα ψυχολογικά προβλήματα (π.χ. στρες ή άγχος) μπορεί να προκαλούν ή να επιδεινώνουν τις καούρες. Αυτό συνδέεται με διάφορους λόγους:

• το άγχος μπορεί να μειώσει την πίεση στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα, ο οποίος κρατά το στομάχι κλειστό και εμποδίζει τη διαφυγή οξέος στον οισοφάγο
• οι αντιδράσεις του στρες και το άγχος μπορεί να προκαλέσουν παρατεταμένη μυϊκή ένταση, η οποία μπορεί να επηρεάσει τους μυς γύρω από το στομάχι, αυξάνοντας την πίεση στο όργανο και σπρώχνοντας το οξύ προς τα πάνω
• τα υψηλά επίπεδα άγχους μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή στομαχικού οξέος

Κρυολόγημα ή ιογενής ασθένεια

Ένα ξαφνικό κρυολόγημα ή μια ιογενής ασθένεια μπορεί να μας υποδείξουν ότι το σώμα είναι κουρασμένο και χρειάζεται ξεκούραση. Αποτελούν μια κραυγή βοήθειας για να επιβραδύνουμε για λίγο τους ρυθμούς των «υψηλών ταχυτήτων» και να σκεφτούμε τον εαυτό μας και την υγεία μας.

Η κόπωση μπορεί να εκδηλωθεί ψυχοσωματικά ως:

• κρύωμα
• βήχας
• πονόλαιμος

Πώς μπορεί να με βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών ασθενειών η ψυχοθεραπεία;

Η ψυχοθεραπεία βοηθά να συνδεθεί η ιστορία της ζωής του θεραπευόμενου με τη φυσική του κατάσταση. Αν οι συναισθηματικές πληγές επηρεάζουν τη ζωή μας και νιώθουμε ότι στις σχέσεις μας με τους άλλους πρέπει να είμαστε συνεχώς σε επιφυλακή, τότε το σώμα μας επεμβαίνει. Ένας από τους τρόπους μέσω των οποίων το καταφέρνει μπορεί να είναι η ικανότητά του να αποθηκεύει λίπος, δημιουργώντας έτσι μια προστατευτική πανοπλία που βάζει μια ασφαλή απόσταση μεταξύ μας και του περιβάλλοντός μας.

Η εύρεση συσχετισμών μέσω της ιστορίας της ζωής μας ανοίγει άπειρες ευκαιρίες για αλλαγή. Σε αυτή την περίπτωση, πιθανότατα θα ασχολούμασταν με μοτίβα σχέσεων και με την αυτοεκτίμησή μας. Οι σχέσεις της ζωής μας αντανακλώνται και στη σχέση με τον θεραπευτή μας, και ένα από τα καθήκοντα του τελευταίου είναι να μας βοηθήσει να τις δούμε ξεκάθαρα.

Άλλα εργαλεία της ψυχοθεραπείας περιλαμβάνουν τεχνικές προσανατολισμένες στο σώμα, όπως η αυτογενής προπόνηση, η προσανατολισμένη στο σώμα θεραπεία αντίληψης ή συγκέντρωση. Η διαδικτυακή θεραπεία προσφέρει παρόμοιες δυνατότητες για την αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών ασθενειών.